SIMON STEVIN VLAAMS VESTINGBOUWKUNDIG CENTRUM
Het Simon Stevin VVC is een v.z.w. die ijvert voor het behoud, de ontsluiting en de herbestemming van historische versterkingen zoals forten, omwallingen, bunkerstellingen en andere verdedigingswerken.
FORT 2 WOMMELGEM
Het bakstenen fort werd gebouwd in 1861 door Generaal Brialmont en is één van de 8 forten van de Antwerpse binnenstelling. Ondertussen heeft het fort haar militaire rol ingeruild voor gemeentelijk domein en geeft het onderdak aan verscheidene musea en lokale verenigingen. Elke laatste zaterdag zijn er rondleidingen door de Fortgidsen.
FORT 7 WILRIJK
Dit bakstenen fort werd gebouwd in 1860-1864, met fraai metselwerk en versieringen in natuursteen. Net als bij fort 8 in Hoboken zijn de wallen hoger dan bij de andere forten. Wellicht omdat door de lage grondwaterstand de gracht dieper uitgegraven is, waardoor er meer aarde beschikbaar was.
De kruitkamers van het hoofdfrontgebouw zijn nog herkenbaar door de aanwezigheid van de spouwmuren, de originele houten vloerconstructie, de verluchtingssleuven met metalen roosters en de bronzen kader van de verlichtingsnis. De waszaal op de eerste verdieping van het reduit heeft nog haar originele hardstenen wasbak en waterafvoer, bakstenen vloer en de openingen van de latrines. Verspreid over de gebouwen zijn heel wat historische elementen, zoals de verschillende typen van de oorspronkelijke houten toegangspoorten, deuren en luiken, de gietijzeren toiletten in de droge gracht en in het binnenplein van het reduit, 19de-eeuwse graffiti op muren, en munitieliften.
FORT 8 HOBOKEN
Het fort kan tot één van de best bewaarde Brialmontforten gerekend worden. Zo zijn alle wallen bewaard gebleven, maar ook bijna alle fortgebouwen, waaronder de artillerie-ingang. Het reduit, de hoofdcaponière, de linkse en rechtse caponnière en het hoofdfrontgebouw staan nog steeds overeind. De hardstenen brugpijlers van de artillerie-ingang staan nog in de gracht, het brugdek zelf is er niet meer.
De samenhang tussen de verschillende gebouwen en verdedigingselementen is door allerhande ingrepen echter nog nauwelijks voelbaar.
SAMEN STERK. Tussen de historische gidsen van fort 7 en de fort(w)achters is er een zeer goede samenwerking, wat niet alleen resulteert in één gemeenschappelijke flyer om de wandelingen aan te kondigen, maar ook leidt tot uitwisseling bij gidsbeurten. Op deze fortenbeurs maken ze één gemeenschappelijke infostand om die samenwerking te benadrukken.
FORT MERKSEM
Het fort van Merksem in Antwerpen maakt deel uit van de uitbreiding van de Brialmont-fortengordel. Het voorziene inundatiegebied was onvoldoende om de havenuitbreiding ten noorden van Antwerpen te verdedigen.
Het bakstenen fort is gebouwd van 1871 tot 1882. In 1911-1912 werd het fort versterkt met ongewapend beton.
In het fort is er een stervormig forteiland, waarvoor het ontwerp van de Brialmontforten als voorbeeld diende. Het forteiland heeft één toegang. Het reduit ligt in het midden van het forteiland, de toegangspoterne is daarom verlengd. Het reduit is opgebouwd uit twee haaks op elkaar staande delen, ieder met een binnenplaats en een natte gracht rondom. De hoofdcaponnière is versterkt met ongewapend beton.
Om het fort niet onbeschadigd in handen van de Duitsers te laten vallen, blies het Belgische leger op 9 oktober 1914 het hoofd van het reduit op, vlak voor de val van Antwerpen.
FORT LIEFKENSHOEK
De geschiedenis van het fort gaat terug tot het eind van de 16de eeuw. Gebouwd op de oever van de Schelde tegenover het fort van Lillo, moest het stad en haven beschermen. In 1584 viel het in handen van de Spanjaarden, maar een jaar later kregen de Antwerpenaren het terug in handen. Na de val van Antwerpen hadden de Hollanders het in handen. Het veranderde herhaaldelijk van bezetter en er werd bijgevolg ook regelmatig verbouwd.
De oudste gebouwen dateren uit de tijd van Napoleon.
FORT KESSEL
Het fort van Kessel is een betonfort van de buitenste verdedigingsgordel van de stelling Antwerpen. Het werd gebouwd tussen 1909 en 1912.
Vanaf 29 september 1914 was het actief betrokken bij de verdediging van Antwerpen. 123 granaten werden op het fort afgevuurd. De muren en koepels bezweken uiteindelijk onder het zwaarste Duitse geschut en op 4 oktober viel het fort.
JULIEN CANNAERTS
Julien Cannaerts is een autoriteit op het gebied van forten, bunkers en andere militiare versterkingen. Het zal dan ook niemand verbazen dat hij op de fortendag over meerdere versterkingen uitleg zal geven aan geïnteresseerde bezoekers: fort Walem, fort Kapellen en fort Duffel zijn hybride forten (baksteen én beton) en dateren van het laatste kwart van de 19de eeuw. Het fort van Koningshooikt is een pantserfort uit het begin van de 20ste eeuw. Ook de bunkers van het Mastenbos (Kapellen) en de KW-linie worden door hem belicht.
FORT WALEM
Het Fort van Walem in Mechelen is deel van de buitengordel. Het werd gebouwd als één van de vroege sperforten, als bruggenhoofd in de Rupel - Netelijn, samen met het fort van Lier.
Het bakstenen fort is gebouwd van 1878 tot 1883. In 1891-1900 werd het omgebouwd tot een pantserfort en met beton versterkt. Het is een hybride fort. Het forteiland heeft een trapeziumvorm. Het fort heeft geen reduit. Op het binnenplein is later een infanteriekazerne bijgebouwd.
Fort Walem is bijna identiek aan het fort van Lier. Het fort is uitgerust met hoge wallen. Het heeft niet alleen een caponnière aan het hoofdfront, maar ook een keelcaponnière. Het buitenglacis is met bomen beplant.
Het fort is bekend omdat het Belgische leger in oktober 1914 vijf dagen stand hield tegen het Duitse leger. Bij deze belegering werd het fort ernstig beschadigd.
FORT KAPELLEN
Het Fort van Kapellen is een spoorwegfort en maakt deel uit van de buitengordel. Het ligt ten noorden van Antwerpen. Tussen de forten van Kapellen en Brasschaat loopt een militaire spoorlijn uit WOI. Deze lijn werd door Kempens Landschap VZW voorzien van "spoorfietsen" voor toeristische doeleinden.
Het fort is gebouwd van 1887 tot 1897, ter verdediging van de belangrijke spoorweg Antwerpen - Roosendaal. Het is een hybride fort op een vrijwel vierhoekig forteiland, gebouwd met bakstenen muren en betonnen gewelven.
Alle koepels werden in 1914 opgeblazen. De aarden werken zijn bijna volledig afgegraven. De kleine mitrailleurbunker is onbeschadigd. Rond de gedempte fortgracht staat een aaneengesloten rij nieuwe loodsen.
Fort Kapellen is nog steeds eigendom van het leger.
MASTENBOS
Na de val van de forten in oktober 1914 namen de Duitsers er hun intrek en in de mate van het mogelijke werden ze hersteld.
Omdat de tegenaanval van de geallieerden vanuit het neutrale Nederland werd verwacht, heeft de Duitse bezetter ten noorden van Antwerpen een verdedigingslinie gebouwd met bunkers en loopgraven. Een schot werd daar nooit gelost. Uiteindelijk werd ervoor gekozen vanuit het westelijk front gebied te heroveren, mogelijk omwille van deze sterk uitgebouwde linie.
FORT DUFFEL
Het fort van Duffel is een spoorwegfortje ten zuiden van Antwerpen. Het maakt deel uit van de buitengordel, ter versterking van de Rupel - Netelijn. Het fort beschermde de spoorweg Antwerpen – Brussel en de Mechelsebaan.
Het hybride fort is gebouwd in 1886-1888, en in 1889-1891 uitgerust met koepels. De gebouwen, op een vrijwel vierhoekig forteiland met een gracht rondom, bestaan uit bakstenen muren, betonnen gewelven, pantserkoepels en hoge wallen.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog zijn de koepels en de kazematten zwaar beschadigd door het terugtrekkende Belgische leger.
Het fort van Duffel is eigendom van VZW Kempens Landschap.
FORT KONINGSHOOIKT
Het pantserfort van Koningshooikt in Lier maakt deel uit van de buitengordel en ligt ten zuidoosten van Antwerpen. Het domein is ongeveer 20 hectare groot.
Het fort is gebouwd in 1907-1908 en bestaat uit gebouwen van ongewapend beton op een trapeziumvormig forteiland. Het is een fort van de eerste orde met samengevoegde caponnières en een 40 tot 50 meter brede gracht.
Het fort, met ongeveer 450 soldaten, lag van 30 augustus 1914 tot 2 oktober onder zwaar Duits vuur. Op 2 oktober werd het fort uitgeschakeld en door het Belgisch leger verlaten. De volgende dag werd het door de Duitsers ingenomen.
Het fort van Koningshooikt is privé-eigendom.
KW-STELLING
De KW-stelling of KW-linie was een Belgische anti-tankversperring tussen Koningshooikt en Waver (KW) bedoeld als verdediging tegen een Duitse invasie in centraal België, tijdens het begin van de Tweede Wereldoorlog. De KW-stelling werd gebouwd tussen september 1939 en mei 1940 in opdracht van het Belgisch ministerie van Defensie, in hoofdzaak langs de Dijle. De KW-stelling bestond uit een aaneenschakeling van gevechtsbunkers, communicatiebunkers,
anti-tankgrachten en stalen constructies zoals Cointet-elementen.
Foxnov is een vereniging die zich toelegt op re-enactment en op het conserveren van legervoertuigen vanaf de jaren '50.
Zij controleren de toegang naar het binnenfort.
ERFGOEDGILDE
De vereniging heeft als doel haar leden in een gemoedelijke sfeer een forum te bieden om hun vrijetijdsbesteding te delen. De gezamenlijke band is het bewaren van het erfgoed van de 20e eeuw. De ongeziene maatschappelijke en technologische ontwikkelingen in deze periode hebben ook als gevolg dat vele gebruiken en voorwerpen uit de 20e eeuw vandaag curiosa geworden zijn. Via hedendaagse communicatiemiddelen en door een gerichte deelname aan evenementen wil de vereniging bijdragen tot de publieke kennis van bepaalde aspecten van het dagelijkse leven van de generaties die de 20e eeuw maakten.
MUDLINES EVENTS
Gelidtekend - de Groote Oorlog in strips (samensteller Dirk Wyns)
De Groote Oorlog, 1914-1918, dé loopgravenoorlog. Belgische, Franse, Britse, Amerikaanse en Duitse soldaten vochten vier jaar lang een bloedige oorlog uit in een strook van Nieuwpoort aan de Vlaamse kust via de Franse Champagne, de Argonne, Lotharingen tot aan de Zwitserse grens. Ook elders in Europa en ver daarbuiten stonden de geallieerden tegen Duitsland en hun bondgenoten. Ruim tien miljoen soldaten lieten hierbij het leven.
Er zijn geen rechtstreekse getuigen meer die kunnen vertellen hoe het was. Alleen een gelittekend landschap, monumenten, versterkingen, forten en ontelbare begraafplaatsen blijven over als stille getuigen.
De expo 'Gelidtekend' geeft een beeld van deze oorlog op basis van stripverhalen. De expo is opgebouwd rond vijf woordwolken: dood, loopgraven, Hoop en Leven, Landschappen en EHBO.
JOHNNY DRIESEN
Johnny Driesen is al jaren bezig met het uitpluizen van de geschiedenis van zijn familie. Dat speuren naar zijn voorouders bracht hem in contact met heel wat bronnen en documenten over andere Hobokenaren. Zo heeft hij heel wat gegevens over Hobokenaren die aan het front zaten tijdens de Groote Oorlog verzameld. Hij stelt een selectie van zijn materiaal tentoon tijdens onze fortendag.
TENSLOTTE
De toegang tot dit alles is gratis. Het gelegenheidscafé is voorzien van het nodige om u warm te houden.
SAMEN ZETTEN WE ONZE FORTEN EN VERSTERKINGEN OP DE KAART
