FORT van KESSEL 14-18

In september 2014 is het precies 100 jaar geleden dat het Fort te Kessel een strijd leverde die het nooit kon winnen.  Gidsenwerking Kessel, de Cultuurraad, Gemeente Nijlen en vele vrijwilligers sloegen de handen in elkaar om een indrukwekkend programma samen te stellen en zo deze verjaardag op gepaste wijze te herdenken.

TENTOONSTELLINGEN - VRIJE TOEGANG

Expo Academie in de machinekamer.

Afspraak in Nieuwpoort : een graphic novel op reuzepanelen

Schatten van de Commandant : De ingestorte kamer van de commandant werd vrijgemaakt.  De gevonden voorwerpen worden voor het eerst aan het publiek voorgesteld.

Dikke Bertha & dunne lintjes : Een tentoonstelling met medailles en onschadelijk gemaakte projectielen.

Medaillewijzer : Op 20 en 27/9 kunnen bezoekers hun eigen medailles aan kenners voorleggen die duidelijkheid over de betekenis verstrekken.

elke zat en zon van september - 14u tot 18u

BELEVINGSROUTE 1914

Door middel van historische beelden, live acts en effecten wandelt de bezoeker door de geschiedenis van het begin van WOI in Kessel en omgeving.

8 euro pp. elke zat en zon van september - 14u tot 18u

HERDENKING DEN GROOTEN OORLOG MUZIKALE IMPRESSIES

Een muzikaal geheel dat de menselijke gevoelens uit de Groote Oorlog weerspiegelt met harmonies, fanfares, dans en ballet aan het fort. 

5 euro pp. zat 6 september 19u30 tot 22u30

KINDERACTIVITEITEN

Zaterdag 13 september staat volledig in het teken van de kinderen met een gevarieerd menu, waaronder een speelparcours met spelletjeskaart, een avonturentocht met de fortgidsen, oorlogspad spelen of een heuse theatervoorstelling voor de kinderen. Vooraf inschrijven is verplicht.

5euro pp spelletjeskaart, 2,5 euro pp avonturentocht, 2,5 euro pp theatorvoorstelling.
Oorlogspad spelletje : gratis.  Za 13 september vanaf 10u30.

LEZING IVAN ADRIAENSSENS

De tekenaar van de graphic novels uit de tentoonstelling licht zijn passie voor WOI toe en vertelt hoe de graphic novel tot stand kwam.

5 euro pp zondag 14 september om 19u30

HET VADERLAND MOEST GROTER ZIJN

3 dagen na elkaar staat Jos de Haes op het podium met deze monoloog.  De voorstelling in een van de troepenkamers laat een diepe indruk na op elke bezoeker.

8 euro pp, 19 20 en 21 september om 19u30 en 21u30 (uitg. zondag)

FILM 'JOYEUX NOEL'

De film gaat over het uitbreken van een spontane vrede aan het front op Kerstdag en werd tijdens een Oscaruitreiking genomineerd als beste buitenlands film.  De film wordt een weekend lang vertoond in het unieke kader van het fort.

5 europ pp 26, 27 en 28 september om 19u30 en 21u30 (uitg. zondag)

DE VAL VAN HET FORT

3D-filmprojectie op de gevels van het Fort.  Fascinerende beelden en verbluffende technologie slepen je mee in de geschiedenis.  Elke avond meerdere voorstellingen van ongeveer 20 minuten, vanaf 20u.

5 euro tot 12 jaar, 8 euro volwassenen - 4 en 5 oktober vanaf 20u.

Het volledige programma vindt u HIER

Antwerpse forten 1914 - Recensie

Robert Gils

Toen op 4 augustus 1914 België betrokken geraakte bij de Groote Oorlog, was Antwerpen nog steeds het Nationaal Reduit van het land. De Vesting Antwerpen of de Position fortifiéé d'Anvers, beschermd door een dubbele fortengordel, werd onneembaar geacht.  De oude forten vormden met tussenliggende schansen de zogeheten Veiligheidsomwalling, terwijl de betonnen pantserforten deel uitmaakten van de Hoofdweerstandsstelling.

Het zijn enkel forten van de buitenlinie die aan bod komen in dit boek. Zij moesten immers in eerste lijn de eventuele agressor tegenhouden tot de komst van de bevriende mogendheden, zoals destijds tussen België en de garanten bij de onafhankelijkheid van ons land was bepaald. Maar je gaat niet alle forten en schansen van die buitenlinie terugvinden. Enkel de forten van de sector die werd aangevallen en na 13 dagen beschieting vielen, krijgen een plaats.

In het eerste deel van het boek wordt een beknopt beeld geschetst van de geschiedenis van de landsverdediging vanaf 1830 met o.m. aandacht voor de forten van Brialmont. Auteur Robert Gils geeft daarnaast een overzicht van de beschikbare artillerie en de mogelijkheden daarvan op het ogenblik van de aanvang van de bouw van die eerste forten. De snelle evolutie ervan tijdens en na de bouw, maken dat er vrij snel na voltooiing van de eerste reeks forten nieuwe noodzakelijk worden geacht op grotere afstand van de stad. En zo komen aan het einde van de 19de eeuw o.m.de forten van Walem, Lier, Duffel, Schoten en Kapellen tot stand.
Niet enkel de reikwijdte van de kanonnen evolueert, ook de projectielen veranderen. Met vanaf 1888 de ontwikkeling van het brisantprojectiel, geladen met springstof i.p.v. met buskruit, zijn de bakstenen forten met hun aardedekking onbruikbaar geworden.
De bestaande bakstenen forten worden vrijwel allemaal met beton versterkt en nieuwe forten worden gepland. Die zullen volledig uit beton vervaardigd worden.
Na de theorie volgt de praktijk van de oorlog met een hoofdstuk over de inval van de Duitsers, de belegering en de beschieting van Vesting Antwerpen.
Het eerste deel wordt afgesloten door een hoofdstuk over latere transformaties aan de forten. Na de belegering werden er immers nog werken uitgevoerd die mee het huidige uitzicht van de forten en schansen hebben bepaald.

De hoofdmoot van het boek is deel twee. Daarin beschrijft de auteur de beschietingen door de Duitsers vanaf 28 september tot de val van Antwerpen op 9 oktober en de capitulatie een dag later. Enkel de 8 forten en de 3 schansen van de door de Duitse granaten bestookte sector komen aan bod.  Van elk van deze forten wordt eerst een stukje bouwgeschiedenis gegeven. Dan volgt een uitvoerig verslag van de gebeurtenissen tijdens belegering en beschieting met details van de inslagen. Welke schade is veroorzaakt door welk projectiel. Het geheel wordt rijk geïllustreerd met kunstige foto's, plans en gedetailleerde tekeningen.
Tot slot wordt van elk fort de verdere geschiedenis verteld en de huidige toestand beschreven. Want ze zijn er na 100 jaar nog bijna allemaal.
Zowel de specialist als de geïnteresseerde leek vindt er zijn gading.

En toch blijf ik wat op mijn honger. Al is het begrijpelijk - het boek telt nu al 240 blz. -, toch is het jammer dat er geen derde deel voorzien werd om ook de niet getroffen forten van de buitengordel aandacht te geven. Ook die werden in 1914 in gereedheid gebracht en in een aantal speelden zich eveneens drama's af. Ook die forten werden door de bezetter na 10 oktober 1914 in gebruik genomen. Ook die forten zijn er nog bijna allemaal en maken deel uit van dat immense militaire vestingserfgoed.

Het boek werd uitgegeven bij Lannoo, wat zeker geen slechte zaak is voor de afdrukkwaliteit van de prachtige foto's. Het kost 40,00 euro en is verkrijgbaar bij de gidsenwerking.

Vera Caremans

Materiaal gezocht

Om van elk fortbezoek iets bijzonders te maken, zijn de gidsen op zoek naar foto's en voorwerpen die verband houden met de militaire en de oorlogsgeschiedenis van ons land: foto's van militairen, medailles, militieboekjes, vuurkaarten, uniformen en gebruiksvoorwerpen, militaria allerhande. Maar ook rantsoenbonnen, documenten van voedselbedelingen, pamfletten, affiches, brieven, dagboeken zijn zeer gezocht. Zo kunnen wij steeds nieuwe artefacten en memorabilia tonen in dit prachtige kader. 

Schenking of bruikleen? Even welkom!

Voor bruiklenen wordt geen termijn gehanteerd. Ze worden op eenvoudig verzoek onmiddellijk terugbezorgd.

Uw materiaal is veilig bij ons. Bruiklenen blijven niet achter in het fort, maar worden steeds met zorg meegenomen. Origineel fotomateriaal en documenten kunnen gedigitaliseerd worden.

Onze tafelkasten zijn afsluitbaar. Onze suppoosten zijn alert.

Als u denkt over foto's of materiaal te beschikken nuttig voor onze werking, neem dan contact op met ons via fortgidsen@outlook.com of telefonisch op 0495 27 05 19. 

Fietsen langs de Groote Oorlog in Hoboken

Op 3 augustus 2014 en 7 september 2014 om 13:30 u.

Ter gelegenheid van "100 jaar Groote Oorlog" maakte Het GenOOtschap-stuwgroep voor cultuur/Gidsenwerking Fort 8 een fietslus van ca. 20-25 km langs plaatsen die verbonden zijn met het fort en/of met de Eerste Wereldoorlog. Want al werd er geen slag geleverd in Hoboken, de oorlog ging er zeker niet ongemerkt voorbij. 

Wilde trein

Harold Rosher

In de dagen net voor de val van Antwerpen waren er de 'Wilde treinen', liet men de petroleumtanks in de polder en in de Schelde leeglopen en lag er een pontonbrug tussen Hoboken en Burcht. Later werd de scheepswerf Cockerill gebombardeerd.

Kledingfonds Hoboken 1915

Adolphe Van Laethem

De jaren van bezetting door de Duitsers werden gekenmerkt door honger en werkloosheid. Het gemeentebestuur moest lening na lening afsluiten om etenswaren voor de inwoners te kunnen aanschaffen, het gemeentepersoneel te betalen, enz.

Half november 1918 was de oorlog voorbij. Op 15 november verlieten de laatste Duitse soldaten de gemeente.

Hoboken betreurde 110 gesneuvelden.

Praktisch:
De fietstocht kan aan de hand van een brochure gereden worden of onder begeleiding. Want MET een gids zie je MEER.

Er zijn fietstochten op zondag 3 augustus 2014 en zondag 7 september 2014 telkens om 13.30 u. Vertrek aan Schansstraat 7 te Hoboken. 

U kan met een groep ook een gids reserveren. 

Prijs 5 euro/pp

info: fortgidsen@outlook.com of 0495 27 05 19

Miniforten

Enkele weken geleden wist ik niet wat mij overkwam, op een locatie ergens in het Antwerpse, te midden van een bedrijvenpark, ontdekte ik twee mini-forten mét koepelschachten!

Het ene fortje is gebouwd in baksteen in de stijl van de forten uit 1860 en heeft twee koepels, waarvan één voor 2x150mm kanonnen. Het énige Brialmontfort waar zo'n kanon gestaan heeft, was fort 3 in Borsbeek, maar deze ruimte werd door de Duitsers afgebroken zodat ze lager konden aanvliegen met hun jagers voor het vliegveld Deurne.

Antwerpen bezit dus anno 2014 nog altijd een 150mm geschutstoren! Echter zeer goed verscholen op een plaats waar je het niet verwacht.

Ik heb een duidelijke afspraak gemaakt met de eigenaar, ik mocht de twee mini-forten komen opmeten, fotograferen, in 3D tekenen en zelfs op men website plaatsen; maar ik mocht de locatie van deze gebouwen NIET verklappen omdat ze daar geen zin hebben in duizenden insluipers die ongewenst deze unicums komen bezoeken. Zo gezegd zo gedaan, ik ben daar vandaag alles gaan inventariseren en opmeten, de plannen moet ik nog tekenen maar als alles klaar is plaats ik het geheel op mijn website: vestingantwerpen.blogspot.com

Het tweede minifort is een betonnen pantserfort met een soort traditorebatterij én een 75mm koepel uit 1912. Hierbij alvast de plaatjes van de 2x 150mm geschutstoren. Wie goed ziet, ziet zelfs nog stukken van het binnenverdiep op de grond liggen!

Deze geschutstoren werd gepland voor alle bakstenen Brialmontforten van de fortengordel. Deze toren zou op het binnenfort komen te staan maar omwille van het financiële plaatje zijn ze nooit gebouwd. De aanzet hiernaar kan je nog altijd zien op het dak van het binnenfort op fort 8 !!

Tom Oliviers

Vergeten linies - Recensie

Antwerpse bunkers en loopgraven door de lens van Leutnant Zimmerman (1918)

Op 28 juli zal het exact 100 jaar geleden zijn dat de Groote Oorlog begon. Op 4 augustus 1914 werd België in het conflict betrokken. Geen reden om te feesten uiteraard, maar wel om te herdenken. De kwaliteit van deze herdenkingen is zeer verscheiden en in heel wat gevallen zijn ze overduidelijk een excuus voor platte commerce.
Sinds enige tijd worden we ook overspoeld door literatuur over de Eerste Wereldoorlog. Fotoboeken en dagboeken confronteren ons met het onnoemelijke leed waar de soldaten en de gewone burgers onder gebukt gingen: loopgraven vol lijken, kapot geschoten dorpen en steden, uitgehongerde burgers, lichamelijk en geestelijk verminkte soldaten. Ook hier is het vaak niet eenvoudig het kaf van het koren te scheiden.

Tot de laatste categorie behoort zeker het tweedelige "Vergeten linies".  Het is een fotoboek zonder gruwelijke beelden. Niet het westelijk front wordt getoond, maar de Duitse verdedigingslinies van de Kaiserliche Fortifikation Antwerpen.

Na de val van de forten in oktober 1914 namen de Duitsers immers hun intrek in de forten die zij in de mate van het mogelijke herstelden.
De tegenaanval van de geallieerden werd vanuit het neutrale Nederland verwacht en dus heeft de Duitse bezetter ten noorden van Antwerpen een verdedigingslinie gebouwd met bunkers en loopgraven.
Een schot werd hier nooit gelost. Uiteindelijk werd ervoor gekozen vanuit het westelijk front gebied te heroveren, mogelijk omwille van deze sterk uitgebouwde linie.

Dat er her en der bunkers stonden, wist men al lang. Hier en daar trof met ze aan op een bedrijfsterrein, in een veld of zelfs in een tuin, waar ze dan lucratief dienst deden als opslagruimte, stal of tuinhuisje.

Maar enkele jaren geleden vonden onderzoekers eerst 46, daarna nog 7 luchtfoto's in het Koninklijk Legermuseum te Brussel. Onderzoek maakte duidelijk dat de volledige reeks wellicht uit 65 foto's bestond. De luchtfoto's brengen alle verdedigingselementen ten noorden en ten oosten van Antwerpen in beeld vanaf een hoogte van 2500 meter.
Ze dateren van januari 1918 en werden gemaakt door ene Luitenant Zimmermann. Ze bestrijken een gebied van ca. 55 km² vanaf fort Sint-Marie tot fort Schoten (Nordabschnitt) en dan langs het kanaal Dessel-Schoten van Schoten tot Oud-Turnhout (Antwerpen-Turnhoutstellung).

Met moderne cartografische technieken konden alle foto's gelokaliseerd worden. Zo werden meer dan  530 sporen van militaire verdedigingselementen gevonden, waaronder borstweringen, loopgraven, bunkers, artillerieposten en pantserforten.
Onderzoek op locatie leverde veel meer op dan aanvankelijk verhoopt. Niet minder dan 10 km originele loopgraven bleven bewaard.

Het eerste deel van Vergeten linies handelt o.m over de verdediging van Vesting Antwerpen zowel door het Belgisch leger als daarna door de bezetter, over de ontwikkeling en het belang van de luchtvaart en de luchtfotografie,  en over de ingrepen op het landschap. Er worden tevens aanbevelingen gedaan om dit erfgoed te bewaren, te beheren en te ontsluiten.
Het tweede deel bevat alle luchtfoto's op groot formaat.  Maar ook de originele fiche met commentaar wordt weergegeven.  Daarna krijg je elke foto gesitueerd op een modern (leesbaar!) plan en de interpretatie ervan. Zowel het tekstdeel als het foto- en kaartendeel zijn zeer toegankelijk voor een ruim publiek. Maar ook de specialist vindt in de technische beschrijvingen zijn gading. 

Het onderzoek gebeurde door de Vakgroep Archeologie van de Universiteit Gent in opdracht van het Antwerpse Provinciebestuur.
De twee fraai gebonden delen van Vergeten Linies kosten samen 30,00 euro en zijn verkrijgbaar bij Het GenOOtschap/Gidsenwerking fort 8 via fortgidsen@outlook.com.

Vera Caremans

Fietsen langs het Antitankkanaal

Ook dit jaar richt Natuurpunt Hobokense Polder een familiale fietstocht in van 40 km. Waar gaan we fietsen? In de Kempen ... we gaan er de Antitankgracht en omgeving verkennen. Wat eens begon als een militair bolwerk, is nu een aantrekkelijk natuurlint dat uitnodigt tot wandelen, fietsen, relaxen en verkennen. We fietsen aan een tempo dat iedereen gemakkelijk aankan.

Wanneer

zo 24/08/14 van 09:00 tot 17:00

Prijs

Gratis

Organisatie

Natuurpunt Hobokense Polder vzw

De Antitankgracht dateert van net voor de Tweede Wereldoorlog.
Ooit maakte hij deel uit van een heel netwerk van verdedigingslinies, forten en bunkers rond Antwerpen. Hij moest vijandige tanks tegenhouden en de troepen vertragen.
De Antitankgracht vormt iets meer dan een kwartcirkel rond de stad Antwerpen, van noord naar oost, op een afstand van ongeveer 15 km van het centrum.
Wat de fauna en flora betreft:
De diepte, redelijk goede waterkwaliteit en helderheid van het water laten plaatselijk groei van waterplanten toe. Het kanaal wordt door verschillende amfibieën gebruikt als voortplantingsplaats: onder meer bruine kikker, gewone pad, alpenwatersalamander, vinpootsalamander en kamsalamander werden er aangetroffen.
In de vochtige heideveldjes rond het kanaal komen levendbarende hagedis en hazelworm voor. Ook watervogels maken van de sterk begroeide oevers gebruik om te broeden: waterhoen, meerkoet, fuut, verschillende soorten eenden, ijsvogel, …
Van zoogdieren vermelden we vooral de verschillende soorten vleermuizen die de forten en bunkers als overwinteringsplaats gebruiken en in de zomer de gracht en de omliggende bossen als voedselgebied bestrijken.

Praktisch:
Met diegenen die zelf een fiets-drager hebben, spreken we af om 9.45 u op de parking:
Kinderboerderij Mikerf, Mikhof 25 / 2930 Brasschaat
Coördinaten: 51.316988 / 4.536653 Ofwel: N 51° 19' 1.1'' / E 4° 32' 11.9''
Afstand Hoboken naar vertrekpunt: 29,8 km 

Wie fietsvervoer nodig heeft, dient ten laatste zijn fiets(en) af te leveren om 9 u achter het station Hobokense Polder = Kruispunt Schroeilaan - Scheldelei (einde Berkenrodelei de spoorweg oversteken en dan rechts de Schroeilaan nemen)
We fietsen aan een tempo dat iedereen (getraind of boodschappen-fietser) gemakkelijk aankan.
Om alles in goede banen te leiden, vragen we om in te schrijven voor deze activiteit. Ofwel telefonisch bij bovenstaande personen, maar liefst via de website. Klik op: INSCHRIJVEN 
Wat breng je mee?
* Een picknick voor het middageten
* Eén fiets per persoon
* Regenjas (welke we niet gaan nodig hebben)
* Een brok gezonde humor en de nodige babbels voor onderweg
Wij verwachten je!

Bezoek aan het historische Fort 8 op zondag 20 juli

Fort 8 in Antwerpen (Hoboken) is één van de acht forten van de Grote Omwalling van kapitein Henri Alexis Brialmont en ligt ten zuidwesten van het Antwerpse stadscentrum. In 1859 werd er aangevangen met de bouwwerkzaamheden van het fort over een gebied dat voordien bestond uit gronden van kastelen, waaronder het Scaldisburg van graaf Moretus. De werken waren in 1864 voltooid. Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog bleek het fort echter vrij nutteloos; de technologie was reeds achterhaald. In 1977 kocht de toenmalige gemeente Hoboken het fort op. Het bakstenen fort met zijn fraai metselwerk en versieringen in natuursteen. Heeft opvallend hoge wallen, net zoals Fort 7 in Antwerpen (Wilrijk), wellicht omdat door de lage grondwaterstand de gracht verdiept werd. Fort 8 heeft een traditorebatterij om naar de stad te kunnen schieten, net als fort 5 in Edegem. Het fort is 32 ha groot. Het maakte geen deel uit van de in 1907 aangelegde Veiligheidsomwalling, en werd daardoor als enige niet gemoderniseerd na 1907. In plaats daarvan zijn schans 16 en schans 17 gebouwd. Het fort heeft een grotendeels gave gracht en aarden werken. Het reduit is heel goed bewaard gebleven en ontdaan van bomen. De bouwkundige staat varieert van goed (het reduit en de halve caponniÞres) tot matig (de batterij). Het fort kan tot één van de best bewaarde Brialmontforten gerekend worden. Zo zijn alle wallen bewaard gebleven, maar ook bijna alle fortgebouwen, waaronder de artillerie-ingang. Het reduit, de hoofdcaponiÞre, de linkse en rechtse caponniÞre en het hoofdfrontgebouw staan nog steeds overeind. Enkel het rechter zijfront van de gracht is gedempt voor de aanleg van een aftakking van de spoorweg in het fort. En ook een deel van het glacis is afgegraven. De hardstenen brugpijlers van de artillerie-ingang staan nog in de gracht, het brugdek zelf is er niet meer.

Heb je ook zin gekregen om het Fort 8 te komen bewonderen, schrijf je in op deze unieke excursie.

Praktisch:
Inschrijven noodzakelijk tot uiterlijk 19 juli bij Danny Jonckheere.

Afspraak om 9 u voor de ingang van de sportschuur (Hoofdfrontweg = zijweg van de Krijgsbaan ). 

Einde is voorzien rond 12 u.
Deelnamekosten: 3 euro per persoon (bestemd voor de Fortenwerking) voor Natuurpuntleden (ter plekke af te rekenen). Niet-leden betalen 5 euro. Maar: in het kader van de grote zomerledenwervingscampagne kan je ook lid worden van Natuurpunt voor 24 euro. Je bent dan lid tot einde 2015.
EN: je kan GRATIS deelnemen aan de grote happening op zondag 28 september met o.a. boottochten op de Schelde, een waaier aan toffe (gezinsvriendelijke) activiteiten op het Steenplein en in de Hobokense Polder.

Wateroverlast

Vorige week werd, net voor het begin van het bouwverlof, de gevel van het reduit gereinigd en belandde flink wat zand in de droge gracht. In combinatie met het hemelwater dat er met bakken uitviel resulteert dat in een slijkbaan. Voor de rondleiding van 13/7 werden loopplanken gelegd om wat gemakkelijker toegang te hebben. Helaas drong het water en het slijk ook binnen. Enkele gelijkvloerse ruimten zijn herschapen in modderpoelen, in de gangen staan plassen.
Maar zelfs de verdieping werd niet gespaard. Langs verluchtingsschachten en schoorstenen zocht en vond het water een weg. In een paar plaatsen staan kleine plassen of zijn de vochtsporen op de vloer nog duidelijk waarneembaar. Al een geluk dat wij de dozen met brochures enz. op plastieken opstapjes hebben gezet.
Er moet dringend werk gemaakt worden van het herstel van de koepel(s) in de traditorebatterij. Het water dringt in de houten vloer met kanonnenluik op de eerste verdieping.

Wij ruimen op!

Neen, niet omdat het momenteel overal koopjes zijn. 
De fort(w)achters maken het fort schoon. Waarom? Omdat dit een elementaire vorm van monumentenzorg is.
Behoud begint bij onderhoud en onderhoud start bij opkuis.

En soms doe je dan leuke ontdekkingen, zoals de muurschildering van de klok. Zo helpen wij de stad om haar kerntaken inzake erfgoedzorg uit te voeren. 

Wat levert het ons op? Een schoon fort voor ons en vooral voor de bezoekers. Want die krijgen vooral méér te zien van het fort. 
Uiteraard hopen we met de gidsenwerking te kunnen blijven om ons verhaal verder te vertellen en hopen wij om binnen onze mogelijkheden en eventueel met ondersteuning van het district een stukje beheer op ons te kunnen nemen. Maar dat is voor later. Zin om langs te komen? Er zijn maandelijks rondleidingen op de tweede zondag. De data vind je op onze Agenda.