Kwam de gletsjerman Ötzi uit Hoboken?

Kwam de gletsjerman Ötzi uit Hoboken?

We gaan het hier even hebben over fungi.  Niet zozeer over pizza funghi, de met champignons bestrooide lekkernij uit Pizzahut. Hoewel.

Fungi is immers de Latijnse verzamelnaam voor alles wat we kennen als schimmels, paddenstoelen en zwammen. De Fungi vormen een rijk apart, net zoals het dieren- en plantenrijk. Ze zijn geen dieren, maar behoren ook niet tot het plantenrijk omdat ze geen gebruik maken van de fotosynthese en dus geen zonlicht nodig hebben om te groeien.  Hierdoor kunnen ze ondergronds leven, in muren en grotten maar ook in levende en dode organismen.

Schimmels bestaan meestal uit ondergrondse draden die we maar herkennen wanneer hun zaadvruchten als paddenstoelen of zwammen uit de grond schieten. Sommige van deze zwammen zijn zo klein dat  ze enkel met een sterke microscoop waarneembaar zijn. Andere worden dan weer ontzettend groot en oud. Zo staat er volgens Wikipedia in Engadin (Zwitserland) een schimmel van ongeveer 1000 jaar oud die met zijn schimmeldraden 800 bij 500 meter bestrijkt. Dit zou echter niet de grootste zijn: die eer valt een honingzwam in de Amerikaanse staat Oregon te beurt, die naar schatting 2400 jaar oud is en een omvang heeft van 890 hectare. Het grootste organisme op aarde is dus een zwam.

Nu heb je waarschijnlijk al opgemerkt dat er deze herfstmaanden heel veel paddenstoelen de kop opsteken. Schimmels hebben een voorliefde voor dode materie en de vallende rottende bladeren vormen een prima bedje om de zaadvruchten van de schimmels, de paddenstoelen dus, hun werk te laten doen. 
Op fort 8 vind je momenteel op de grond heel veel eekhoorntjesbrood en andere boleten, honing- en vliegenzwammen. Aan de bomen hangen dan weer de berkenzwam (Piptoporus betulinus) en tondelzwam (Fomes fomentarius). Vaak zegt de aanwezigheid van die  schimmels veel over de inwendige toestand van een boom.  Klim daarom nooit in een berkenboom gesierd met een berkenzwam, zijn stabiliteit is echt niet meer zo evident.

Voorts zijn schimmels goede indicatoren voor de natuurwaarden van de aanwezige biotoop. Onder andere door het vegetatiebeheer met grote grazers (konikpaarden en gallowayrunderen) zijn bepaalde mestzwammen in de Hobokense polder teruggekeerd, wat dan weer bevorderlijk is voor de biodiversiteit.

De veel op beukenbomen voorkomende tondelzwam of tonderzwam werd reeds door onze verre voorouders gebruikt om vuur te maken. De gedroogde zwamvlok werd hiervoor in een tondeldoos bewaard om gebruik makend van vuursteen of wrijfboog een beginnend gloeiend vuurtje te stoken. In het Duits heet deze tonderzwam trouwens ein Zundel, en als een Duitser het licht of vuur aansteekt zegt hij: das Licht oder Feuer anzünden. 
De op een hoef lijkende tondelzwam vinden we nog veel terug in onze naar de aanwezigheid van hoge beuken streek. Nu had de op de grens van Italië en Oostenrijk gevonden gletsjerman Ötzi, die meer dan 5000 jaar geleden de vriesdood vond in de Alpen, zo een tondelkoker bij zich.  Kwam hij misschien uit Hoboken? Ook had hij een uit een boom gedraaide boog bij zich.  Een draaiboom ?

Eric Servais

Masterplan Fort 8

Op 27 oktober had er een inspraakvergadering plaats over het masterplan voor Fort 8. De bijeenkomst was vooral gericht op de omwonenden. De verenigingen die een lokaal hebben in het fort hadden een dag of wat eerder hun zegje mogen doen. Om één of andere reden was de Gidsenwerking Fort 8 niet uitgenodigd voor de verenigingenvergadering, zodat wij dan maar naar het inspraakmoment voor de buurtbewoners trokken. 

Een beetje pijnlijk is het dan te horen dat het merendeel van de aanwezige vertegenwoordigers van de stad die sinds de fusie (1983!) eigenaar is van het fort, zich nog nooit de moeite had getroost fort 8 te bezoeken. Het plan werd bovendien voorgesteld door de nieuwe verantwoordelijke voor het project, en niet door de opsteller van de tekst, wat af en toe leidde tot vergissingen. Waarom stel je zoiets dan niet gewoon uit, denk ik dan. Behoorlijk wat omwonenden zijn inmiddels op stang gejaagd, willen petities starten en waarvoor? Het gaat uiteindelijk nog maar om ideeën, om richtlijnen. En geld om het uit te voeren, is er niet, wordt in de - bomvrije - (wandel)gangen gefluisterd.

Doel van het masterplan is inhoudelijke input geven aan een RUP (Ruimtelijk uitvoeringsplan). Het vertrekt van drie functies:  een socioculturele functie, een park- en een sportfunctie.

1. Cultuurcluster

Het eigenlijke fort vormt de socioculturele zone. De huidige invulling (verenigingen) van de caponnières en het hoofdfrontgebouw moet bewaard blijven. In het reduit wordt door de Scheld'apen een jeugdculturele zone ontwikkeld.

Hoofdingang Fort 8 (Foto NdS2012)

Het historisch fort  moet opgewaardeerd worden. Het aanbod in de culturele- recreatieve cluster moet omhoog. Er moet werk gemaakt worden van de inpassing van de cultuur-recreatieve cluster in het stedelijk netwerk.

Om het historisch fort 'leesbaar' te maken, wordt het glacis (laadplatform) ontruimd en de loods afgebroken.  Of het glacis ook gedeeltelijk wordt hersteld is ons niet duidelijk.

Vooraan het fort zou de groendienst verdwijnen en ook die loodsen worden afgebroken, zodat opnieuw de hoofdingang kan gebruikt worden.  Houdt  dit de restauratie in van de wachtlokalen en de bomvrije gang naar het reduit ?  Zeer de vraag.  

De 'sportschuur', naar onze menig ook een lelijk ding,  blijft behouden.

Wachtlokaal (Foto VC2012)

2. Parkcluster

Amerikaanse vogelkers (Foto VC2012)

Eenstijlige meidoorn (Foto VC2012)

In de voorbereidende fase werd een inventaris gemaakt van de aanwezige planten. Er komen verschillende rode lijst-soorten voor op fort 8.  De bosvegetatie is er vrij jong. Dat is logisch, want tot na WO I kwamen er geen bomen voor, behalve in de strategische bosjes. Die dateren van de tijd van de bouw van het forrt, maar zijn in Hoboken verdwenen.  De begroeiing bestaat voornamelijk uit zomereik en éénstijlige meidoorn. Sneeuwbes en Amerikaanse vogelkers zijn de meest prominente exoten en moeten zoveel mogelijk teruggedrongen worden ten voordele van inheemse bomen en heesters. De platanen die de bedekte weg afboorden, moeten behouden blijven. Voor de daken wordt gepleit voor een hakhoutbeheer. Het is niet geheel duidelijk welke daken worden bedoeld: hoofdfront, caponnières, reduit, contrescarp?  Verder moet een veiligheidskap gebeuren en moeten open plekken gecreëerd worden. Kortom er is bosbeheer nodig.

Volgt een pleidooi voor meer wandelpaden. Wanneer ik vraag de oude (soldaten)paden opnieuw vrij worden gemaakt, blijkt weer eens dat dit inspraakmoment onvoldoende werd voorbereid.  Ik probeer nog een keer: iedereen kent de weg aan de buitenkant van de gracht, die met de platanen, maar ook aan de binnenkant was er een pad waar de soldaten wacht liepen. Die is weliswaar op sommige plaatsen overwoekerd, maar is nog goed leesbaar.  Het aanleggen van nieuwe paden en het vrij maken van bestaande wegen zal zeker impact  hebben op de flora en fauna, maar de historische paden zijn zeker te verantwoorden. Antwoord: er is helemaal nog niet nagedacht over hoe de paden er gaan uitzien. Vreemd, er stond in het voorontwerp van het masterplan zelfs een plannetje van de gewenste padenstructuur. Bon.  Overigens blijkt uit de discussie die volgt, dat huidige recreatieve gebruikers van het fort niet onmiddellijk de meerwaarde van extra wandelpaden inzien.

Nog een suggestie van de gidsenwerking: maak de gracht volledig rond. Dat hoeft niet noodzakelijk over de volle breedte. Zo komt er natuurlijke stroming en dat brengt zuurstof in het water. De vissen zullen dit zeer waarderen. Geen reactie.

3. Sportcluster

Net als huizen in de Schansstraat, is de aanwezige sportinfrastructuur in parkgebied zonevreemd. Een en ander moet dus geregulariseerd worden. 

Voor de buurt betekent het uitbreiden en reorganiseren van de sportcluster vooral overlast. Nu al stelt zich tijdens de wedstrijden van de sportteams het probleem van parkeeroverlast en sluipverkeer, voornamelijk dan in de buurt van de Verenigde Natieslaan en de Den Haaglaan. Het voorgestelde  parkeerbeleid wordt dan weer vooral als nefast ervaren voor de bewoners van de Schansstraat. Daar wordt een parking voor 200 wagens voorzien. Op het terrein van het fort worden alle wagens geweerd.
De noodzaak van de aanleg van extra sportterreinen (voetbalvelden), wordt door de buurt in vraag gesteld. Misschien moet er eens nagedacht worden over het delen van de terreinen en de infrastructuur.

De opmerkingen van de aanwezigen werden vlijtig genoteerd. In welke mate er rekening mee wordt gehouden? Dat valt af te wachten.  Er staat immers zowel op stedelijk als op lokaal vlak een bestuurswissel voor de deur.

De gidsen volgen de zaak met argusogen. In de volgende edities komen we er zeker op terug.

Vera Caremans  

Hoofdingang (foto NdS)